Δημήτρης Μπαλτάς

N. Berdiaeff καί Vl. Lossky

In memoriam

Συμπληρώνονται φέτος 60 ἔτη ἀπό τόν θάνατο τοῦ μεγάλου Ρώσσου φιλοσόφου Ν. Μπερντιάεφ, πού ὑπῆρξε ἀπό τούς θεμελιωτές τῆς λεγομένης «θρησκευτικῆς φιλοσοφίας», καί 50 ἔτη ἀπό τόν θάνατο τοῦ Ρώσσου θεολόγου Βλ. Λόσσκυ, τοῦ ἀποκληθέντος «μάρτυρος τῆς ὀρθοδοξίας στήν Δύση».

Ὁ Μπερντιάεφ γεννήθηκε τό 1874 στό Κίεβο, ἐνῶ ὁ Βλ. Λόσσκυ, γιός τοῦ σπουδαίου Ρώσσου φιλοσόφου Νικολάου Λόσσκυ, γεννήθηκε τό 1903. Τό 1922 ἀναγκάσθηκαν νά ἐγκαταλείψουν, ὅπως καί ἄλλοι διανοούμενοι, τήν πατρῶα γῆ ὑπό τήν πίεση τοῦ σοβιετικοῦ καθεστῶτος. Ἐγκαταστάθηκαν τελικά στό Παρίσι.

Τόσο ὁ Μπερντιάεφ ὅσο καί ὁ Λόσσκυ εἶναι ἰδιαιτέρως γνωστοί στό ἑλλληνικό ἀναγνωστικό κοινό. Ὑπενθυμίζεται ὅτι τά σημαντικότερα ἔργα τους ἔχουν μεταφρασθεῖ στήν ἑλληνική καί ἀσφαλῶς ἔχουν ἐπηρεάσει τήν ἑλληνική θεολογική σκέψη κατά τό β΄ ἥμισυ τοῦ 20οῦ αἰ. Μεταξύ αὐτῶν θά πρέπει νά μνημονευθοῦν οἱ μεταφράσεις τῶν ἔργων τοῦ Μπερντιάεφ Περί τοῦ προορισμοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί Πνεῦμα καί ἐλευθερία πού εἶχε ἐκπονήσει ὁ τότε μητρ. Σάμου Εἰρηναῖος, ὅπως καί ἡ μετάφραση τοῦ περίφημου ἔργου τοῦ Λόσσκυ Ἡ μυστική θεολογία τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας πού εἶχε παρουσιάσει ἡ πρεσβ. Στ. Πλευράκη.

Εἶναι ἀναμφισβήτητο ὅτι ὁ Μπερντιάεφ καί ὁ Λόσσκυ προσέφεραν στήν Δύση, πού βασανιζόταν τότε ἀπό ποικίλα ἀδιέξοδα, ἕνα ἄλλο νόημα βίου καί μία ἄλλη πρόταση ζωῆς, ἐπί τῆ βάσει τῆς πατερικῆς παραδόσεως. Αἰωνία των ἡ μνήμη.

(Τό παρόν δημοσιεύθηκε στό περ. Ἀνάπλασις)

Δημήτρης Μπαλτάς
Ντοστογιέφσκι, Ζητήματα Φιλοσοφικής Ανθρωπολογίας
Δοκίμιο - Μικρή Σειρά
Εναλλακτικές Εκδόσεις


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Πρόλογος

Βιβλιογραφία

α΄ Πηγές

β΄ Βοηθήματα

Εἰσαγωγή

Κεφ. α΄. Περί τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ

Κεφ. β΄. Ὁ ἄνθρωπος ὡς μυστήριο

Κεφ. γ΄. Ἡ ἰδέα τῆς ἐλευθερίας

Κεφ. δ΄. Τό πρόβλημα τοῦ κακοῦ

Κεφ. ε΄. Κράτος καί κοινωνία

Ἀντί ἐπιλόγου


Πρόλογος

Στήν πα­ροῦ­σα με­λέ­τη συ­ζη­τοῦν­ται ζη­τή­μα­τα τῆς φι­λο­σο­φι­κῆς ἀν­θρω­πο­λο­γί­ας τοῦ Φ. Ντοστογιέφσκι (1821-1881). Τά ὑ­πό κρί­ση ζη­τή­μα­τα θε­ω­ροῦν­ται ὡς ἐκ­φρά­σεις τῆς κο­σμο­θε­ω­ρί­ας τοῦ Ρώσ­σου μυ­θι­στο­ρι­ο­γρά­φου. Ἀ­σφα­λῶς θά πρέ­πει νά ση­μει­ω­θεῖ ἐξ ἀρ­χῆς ὅ­τι ὁ Ντοστογιέφσκι δέν εἶ­ναι ἕ­νας s­t­r­i­c­to s­e­n­su συ­στη­μα­τι­κός φι­λό­σο­φος, ἀλ­λά πε­ρισ­σό­τε­ρο ἕ­νας λο­γο­τέ­χνης μέ φι­λο­σο­φι­κές ἀ­να­ζη­τή­σεις καί προ­σεγ­γί­σεις. Ἀλ­λά ὁ­πωσ­δή­πο­τε δέν ἐν­δι­α­φέ­ρει τήν πα­ροῦ­σα ἐρ­γα­σί­α ἡ λο­γο­τε­χνι­κή-ὑ­φο­λο­γι­κή ἀ­νά­λυ­ση τοῦ ντο­στο­γι­εφ­σκι­κοῦ ἔρ­γου.

Στό πρῶ­το κε­φά­λαι­ο πα­ρου­σι­ά­ζε­ται ἡ σχέ­ση τοῦ ἀν­θρώ­που μέ τόν Θε­ό, κα­τά τόν Ντοστογιέφσκι, καί συγ­κε­κρι­μέ­να συ­ζη­τεῖ­ται ἡ πί­στη στήν ὕ­παρ­ξη Του. Στό δεύ­τε­ρο κε­φά­λαι­ο ὁ Ντοστογιέφσκι σκι­α­γρα­φεῖ τόν ἄν­θρω­πο τοῦ πό­νου καί τῆς δυ­στυ­χί­ας. Ἡ γνω­στή δι­α­τύ­πω­ση: «ἐ­άν δέν ὑ­πάρ­χει Θε­ός, ὅ­λα ἐ­πι­τρέ­πον­ται» ὁ­δη­γεῖ στήν συ­ζή­τη­ση τοῦ προ­βλή­μα­τος τῆς ἐ­λευ­θε­ρί­ας τοῦ ἀν­θρώ­που (κεφ. γ΄) καί τῆς ἐ­πι­λο­γῆς τῆς δι­α­πρά­ξε­ως τοῦ κα­κοῦ ἐκ μέ­ρους του (κεφ. δ΄­). Τέλος, τό πέμ­πτο κε­φά­λαι­ο ἔ­χει πε­ρισ­σό­τε­ρο συν­θε­τι­κό χα­ρα­κτῆ­ρα, κα­θ’ ὅ­σον ἀ­να­φέ­ρε­ται στή στά­ση τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας καί τοῦ κρά­τους ἔ­ναν­τι τῶν ἀν­θρω­πο­λο­γι­κῶν ζη­τη­μά­των πού ἐ­ξε­τά­ζον­ται ἐ­δῶ.



Δη­μή­τρης Μπαλτᾶς